Op 29 oktober 2025 kiest Nederland een nieuwe Tweede Kamer. Energie is daarbij een van de grootste thema’s. In deze stemhulp zie je hoe partijen de energierekening betaalbaar willen houden en hoe zij het energiesysteem van de toekomst vormgeven. Zo kies je bewuster.
Zo gebruik je de energie-stemhulp:
De stemhulp bestaat uit 2 delen:
Binnen elk deel vind je thema’s met een overzicht van welke partijen er aandacht aan besteden – en hoe. Zo kun je direct doorklikken naar de onderwerpen die voor jou het belangrijkst zijn.
Deel 1. Betaalbaarheid van de energierekening
De energierekening is voor steeds meer huishoudens een behoorlijke uitdaging en kostenpost. Wat moeten partijen volgens jou doen om de energierekening in de toekomst betaalbaar te houden?
Deze vier kwesties vinden de meeste politieke partijen belangrijk om op te lossen:
- Grootschalig isoleren van (huur)woningen
- Energiebelasting verlagen of hervedelen
- Kosten zonnepanelen drukken
- Stadswarmte goedkoper maken
Hieronder volgt per punt hoe partijen hier mee om gaan in hun verkiezingsprogramma’s.
Grootschalig isoleren van (huur)woningen
Een lagere energierekening begint bij het verlagen van je energieverbruik. Huishoudens kunnen hun energieverbruik pas structureel verlagen bij een goed geïsoleerde woning. Lang niet overal zijn woningen voldoende geïsoleerd, met name particuliere huur- corporatiewoningen niet.
Welke partijen willen wat doen aan gebrekkige woningisolatie?
| Meer geld voor isoleren | Geen verandering |
|---|---|
| BBB | 50Plus |
| CDA | FvD |
| CU | PVV |
| D66 | |
| JA21! | |
| NSC | |
| PvdA/GL | |
| PvdD | |
| SP | |
| Volt | |
| VVD |
Wat valt op? Grote verschillen in ambitie aanpak woningisolatie problemen
De meeste partijen noemen woningisolatie, maar de aanpak verschilt sterk.
- SP en PvdA/GL leggen de nadruk op huurwoningen en verhuurders.
- CU en Volt kiezen voor wijkgerichte programma’s.
- D66 richt zich op lage inkomens en wil isolatie mogelijk maken zonder hogere maandlasten.
- VVD, CDA en BBB willen isolatie wel verbeteren, maar zonder concrete maatregelen.
- PVV, FvD en 50Plus noemen isolatie helemaal niet.
Energiebelasting verlagen of herverdelen
Zo’n 30 tot 40% van de energierekening van huishoudens bestaat inmiddels uit energiebelasting. Hiermee is Nederland koploper in Europa. Bovendien betalen huishoudens met een laag inkomen relatief veel energiebelasting.
Welke partijen willen wat doen aan het verlagen en herverdelen van de energiebelasting?
| Verlagen energiebelasting | Progressieve energiebelasting | Geen verandering |
|---|---|---|
| FvD | NSC | 50Plus |
| JA21! | PvdD | BBB |
| PVV | SGP | CDA |
| VVD | SP | CU |
| D66 | ||
| PvdA/GL | ||
| Volt |
Wat valt op? Vooral linkse- en rechtse partijen concreet, bij middenpartijen ontbreekt het aan visie
- FvD, JA21 en PVV willen forse verlagingen, vaak met concrete bedragen en voorstellen, om direct de energierekening te drukken.
- SP, PvdD en Volt focussen op herverdeling: kwetsbare huishoudens betalen minder, de sterkste schouders betalen iets meer.
- NSC en SGP kiezen voor een sociaal tarief voor kwetsbare huishoudens, maar leggen niet uit wat dat precies inhoudt.
- VVD, PvdA/GL, BBB en 50Plus blijven vaag of noemen hooguit dat ze voorstander zijn van een algemene verlaging.
- CDA,CU en D66 nemen geen standpunt in over de energiebelasting.
Kosten zonnepanelen drukken
Ontzettend veel huishoudens hebben de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in zonnepanelen. Maar tegelijkertijd krijg je met zonnepanelen hogere kosten voor je kiezen in de vorm van terugleverkosten, een lagere terugleververgoeding en het einde van de salderingsregeling per 2027. Hierdoor zijn zonnepanelen een stuk minder rendabel geworden.
Welke partijen willen wat doen aan rendabel houden van zonnepanelen?
| Terugleverkosten afschaffen | Tegemoetkoming einde salderen | Geen verandering |
|---|---|---|
| PvdD | PvdA/GL | 50Plus |
| SP | BBB | |
| CDA | ||
| CU | ||
| D66 | ||
| FvD | ||
| JA21! | ||
| NSC | ||
| PVV | ||
| SGP | ||
| VVD | ||
| Volt |
Wat valt op? Lagere kosten voor zonnepaneelhouders krijgt nauwelijks aandacht
Slechts drie partijen doen voorstellen:
- SP en PvdA/GL willen compensatie bij het afschaffen van salderen (PvdA/GL alleen voor huurders, SP ook voor kopers).
- PvdD wil dat terugleveren gratis blijft.
Andere partijen noemen geen maatregelen voor zonnepaneelbezitters.
Stadswarmte goedkoper maken
Stadsverwarming, vaak genoemd als alternatief voor gasloos wonen, kost in de praktijk meer dan gas. Dit is niet gewenst en toegestaan. Met nog meer woningen die aangesloten zullen worden op stadswarmte de komende jaren zullen de hoge kosten bij aansluiting op het warmtenet meer huishoudens in de portemonnee raken.
Welke partijen willen wat doen aan de hoge kosten van stadswarmte?
| Stadswarmte moet goedkoper | Geen verandering |
|---|---|
| 50Plus | CDA |
| BBB | D66 |
| CU | FvD |
| NSC | JA21! |
| PvdA/GL | PvdD |
| SGP | PVV |
| SP | Volt |
| VVD |
Wat valt op? Betaalbare stadswarmte vooral speerpunt van linkse en christelijke partijen
- PvdA/GL, NSC, SP, CU en SGP doen concrete voorstellen om warmtenetten goedkoper of publiek te maken.
- CDA, BBB en 50Plus noemen betaalbaarheid, maar zonder concrete maatregelen.
- JA21, VVD, PVV, PvdD, D66 en FvD besteden geen aandacht aan lagere tarieven of zijn tegen verdere uitrol.
Deel 2. Het energiesysteem van de toekomst
De leveringszekerheid van energie is steeds meer op losse schroeven komen te staan. Zo hebben oorlogen en aardbevingen direct negatieve impact op de gasvoorraad. En de problemen met het overvolle stroomnet vragen om een dringende aanpak. Wat moeten politieke partijen volgens jou doen om het energiesysteem van de toekomst vorm te geven?
Deze vier kwesties vinden de meeste politieke partijen belangrijk om op te lossen:
- Meer of minder kernenergie
- Meer of minder windturbines
- Meer of minder gaswinning
- Fossiele energie behouden of afbouwen
Hieronder volgt per punt hoe partijen hier mee om gaan in hun verkiezingsprogramma’s.
Meer of minder kernenergie
Kernenergie speelt een steeds grotere rol in de energiediscussie. Waar sommige partijen inzetten op uitbreiding met nieuwe kerncentrales en SMR’s (small modular reactors), wijzen anderen op de hoge kosten, lange bouwtijden en risico’s. Hoe kijken partijen aan tegen kernenergie?
| Meer kernenergie | Staan open voor kernenergie | Minder kernenergie |
|---|---|---|
| FvD | 50Plus | PvdA/GL |
| JA21! | BBB | PvdD |
| PVV | CDA | SP |
| Volt | CU | |
| VVD | D66 | |
| NSC | ||
| SGP |
Wat valt op? Brede steun onder politieke partijen, maar linkse partijen blijven fel tegen
- VVD, Volt, JA21, PVV en FvD hebben de meest ambitieuze plannen, met meerdere centrales, SMR’s en soms thorium.
- NSC, BBB, 50Plus, CU, SGP en CDA steunen kernenergie, maar met minder nadruk op tempo of schaal.
- PvdA/GL, SP en PvdD zijn tegen nieuwe kerncentrales vanwege kosten, bouwtijd, kernafval en afhankelijkheid van grondstoffen.
- D66 blijft open staan voor kernenergie, maar geeft de voorkeur aan andere (groene) technologieën.
Meer of minder windmolens
Windenergie is een belangrijke pijler van de energietransitie, vooral op zee. Toch verschillen partijen sterk in hun steun: sommigen willen versnellen, anderen juist stoppen of streng beperken. Welke keuzes maken partijen rond windmolens?
| Meer windmolens | Minder windmolens | Geen verandering |
|---|---|---|
| CDA | BBB | 50Plus |
| CU | FvD | |
| D66 | JA21! | |
| NSC | PVV | |
| PvdA/GL | ||
| PvdD | ||
| SGP | ||
| SP | ||
| VVD | ||
| Volt |
Wat valt op? Vooral brede steun voor windenergie op zee
- CU, SP, VVD, CDA, Volt, PvdD, D66 en PvdA/GL zien windenergie – vooral op zee – als onmisbaar.
- SGP en BBB zijn voorzichtiger en willen onderzoek, afstandsnormen en bescherming van natuur en visserij.
- PVV en JA21 zijn tegen nieuwe windturbines; de PVV en FvD willen de bestaande zelfs afbreken.
- 50Plus neemt geen standpunt in.
Meer of minder gaswinning
De gaswinning in Groningen ligt stil, maar elders speelt de vraag of we nog langer eigen gas moeten oppompen. Sommige partijen willen meer gaswinning voor leveringszekerheid, anderen willen zo snel mogelijk stoppen. Waar liggen de verschillen?
| Meer fossiele gaswinning | Meer groen gas | Minder gaswinning | Geen verandering |
|---|---|---|---|
| FvD | BBB | PvdA/GL | 50Plus |
| JA21! | CDA | PvdD | D66 |
| NSC | CU | SP | |
| PVV | NSC | Volt | |
| SGP | SGP | ||
| VVD |
Wat valt op? Sterke verdeeldheid tussen uitbreiden en afbouwen
- FvD, PVV en JA21 willen gaswinning uitbreiden, ook in Groningen, Noordzee en Waddenzee.
- VVD, NSC en SGP steunen gas uit kleine velden (niet Groningen) voor leveringszekerheid.
- PvdD, SP, PvdA/GL, Volt en CU willen gaswinning beëindigen of sterk beperken.
- CDA en BBB leggen nadruk op groen gas; CU deels ook.
- 50Plus en D66 nemen geen standpunt in over gaswinning.
Fossiele energie wel of niet in de mix houden
Kolen- en gascentrales zijn nog steeds onderdeel van onze energievoorziening. Moeten ze behouden blijven zolang alternatieven ontbreken, of versneld uitgefaseerd worden om het klimaat te beschermen? Zo denken partijen over fossiele energie als onderdeel van de energiemix.
| Fossiele energie blijft | Fossiele energie uitfaseren | Geen verandering |
|---|---|---|
| BBB | CDA | 50Plus |
| FvD | CU | |
| JA21! | D66 | |
| NSC | ||
| PvdA/GL | ||
| PvdD | ||
| PVV | ||
| SGP | ||
| SP | ||
| VVD | ||
| Volt |
Wat valt op?
- FvD, PVV, JA21, BBB willen fossiele energie behouden. De BBB in ieder geval zolang alternatieven ontbreken.
- PvdA/GL, SP, PvdD, Volt, CU, NSC en D66 willen versnelde afbouw van fossiele energie en/of het stoppen van subsidies voor fossiele energie.
- VVD, CDA, SGP zien fossiel nog als nodig voor leveringszekerheid, maar koppelen dit aan verduurzaming en transitie.
- 50Plus neemt geen standpunt in.
Verantwoording van de energie-stemhulp
Niet alle partijen die meedoen aan de verkiezingen van 29 oktober zijn meegenomen. Deze stemhulp richt zich op de grootste partijen met ten minste een conceptprogramma dat op 5 september beschikbaar was.
Voor de inhoud is gebruikgemaakt van die conceptprogramma’s. Hoewel dit nog geen definitieve versies zijn, geven ze wel een goed beeld van de plannen. Het is aan te raden straks ook de definitieve programma’s te raadplegen.
De financiële doorrekening van de partijprogramma’s volgt op 10 oktober. Over de haalbaarheid van de plannen doen we daarom hier geen uitspraken. Historisch stemgedrag van partijen is niet meegenomen.
